Opis ¯egiestowa
Miejscowo¶æ po³o¿ona nad Popradem i ¯agiestowskim Potokiem, na wysoko¶ci 486 m n.p.m.
W latach 1975-1998 miejscowo¶æ po³o¿ona by³a w województwie nowos±deckim.
So³ectwo ¯egiestów obejmuje ca³y obszar wsi ¯agiestów. Organem wykonawczym jest so³tys, którego wspomaga rada so³ecka licz±ca razem z nim 6 cz³onków.
Wie¶ posiada ponadto 4 czê¶ci miejscowo¶ci: ¯egiestów-Stacja, osiedle ¯egiestów-Zdrój oraz 2 przysió³ki £opata Polska i Palenica.
Szlaki turystyczne
¯ó³ty szlak: Muszynka - Rezerwat przyrody Okopy Konfederackie - Wojkowa - Muszyna - Szczawnik - Pusta Wielka (1061 m) - ¯egiestów
Niebieski szlak: ¯egiestów - Pusta Wielka (1061 m) - Runek (1082 m) - Prze³êcz Krzy¿owa - Krynica-Zdrój - Góra Parkowa (Krynica-Zdrój) (741 m) - Powro¼nik - Leluchów
Czarny szlak: ¯egiestów - Pusta Wielka (1061 m).
Historia ¯egiestowa
Osada ¯egiestów lokowana zosta³a przez biskupa Franciszka Krasiñskiego, 26 lipca 1575 roku. ¯egiestów nale¿a³ do tzw. Klucza muszyñskiego - by³ to teren obejmuj±cy Muszynê, Tylicz i Powro¼nik oraz otaczaj±ce je wsie. Obszar ten by³ w³asno¶ci± biskupów krakowskich. ¯egiestów powsta³ w miejscu, gdzie wcze¶niej znajdowa³a siê osada D³ugi £êg, za³o¿ona prawdopodobnie w czasach panowania Kazimierza Wielkiego. Osada ta jednak, z powodu du¿ych trudno¶ci w przystosowaniu tej ziemi dla potrzeb cz³owieka, zanik³a. Dlatego te¿ przywilej biskupa Krasiñskiego mówi o za³o¿eniu wsi na surowym korzeniu, co oznacza, ¿e teren pod osadê nale¿a³o wykarczowaæ z porastaj±cych okolicê lasów.
Wed³ug ówcze¶nie obowi±zuj±cego prawa, mieszkañcy powstaj±cej osady zwolnieni byli na pewien okres z wszelkich op³at, czynszów i danin. W przypadku ¯egiestowa by³o to dwadzie¶cia lat.
Stosunkowo szybko, bo ju¿ w XVII w., w ¯egiestowie wybudowano cerkiew. Powstanie cerkwi, nie za¶ ko¶cio³a rzymskokatolickiego, zwi±zane by³o z obecno¶ci± na tym terenie prawos³awnej ludno¶ci wo³oskiej oraz ruskiej. Te dwie kultury, pasterska i rolnicza, wp³ynê³y znacz±co na tutejszych osadników. W efekcie po³±czenia wszystkich tych grup ludno¶ci powsta³a formacja etniczna, nazwana pó¼niej £emkami, od s³owa ³em - oznaczaj±cego trochê, niewiele. £emkowie byli przewa¿nie wyznania unickiego, greckokatolickiego.
A¿ do po³owy XIX w. losy ¯egiestowa w niczym nie odbiega³y od losów innych osad ³emkowskich. Ludzie zajmowali siê hodowl±, za¶ pó¼niej (w czasach rozbiorowych), po wprowadzeniu wysokiego podatku od byd³a, rolnictwem. Wp³ynê³o to na ich zubo¿enie, poniewa¿ gleby w okolicach ¯egiestowa nie nale¿± do najlepszych. Jednak mimo dotkliwej biedy, jak pisze Bo¿ena Szczepaniak w artykule ¯egiestów Wie¶ (Almanach Muszyny 1997, s. 126-133), £emkowie byli ludno¶ci± bardzo prost± i na wskro¶ uczciw±. Rzeczy znalezione na drodze, czy w lesie, zawsze by³y zwracana do Zarz±du Zdroju. W Zdroju nikt nie zamyka³ pokoi, bo nie by³o wypadków kradzie¿y. Los wsi poprawi³ siê po powstaniu ¯egiestowa Zdroju. Tutejsi mieszkañcy nie zajmowali siê upraw± warzyw, tote¿ w te artyku³y Zak³ad Zdrojowy zaopatrywali S³owacy. Sytuacja ta zmieni³a siê po za³o¿eniu szkó³ki rolniczej na £opacie, gdzie zarz±d Zdroju zorganizowa³ szkolenia z zakresie urz±dzania inspektów, szklarni, uprawy jarzyn i owoców.
Pocz±tek uzdrowiska w ¯egiestowie datuje siê na rok 1846. Wówczas to Jakub Ignacy Medwecki, wêgierski szlachcic, kierownik k±pielisk w Muszynie, odkry³ w dolinie Szczawnego Potoku ¼ród³a wody mineralnej. Wykupi³ od miejscowych ch³opów tereny, na których bi³y ¼ród³a, i rozpocz±³ budowê pierwszych pensjonatów i ³azienek. Pierwsze ¼ród³o nazwane zosta³o Anna - na cze¶æ ¿ony Medweckiego. Zak³ad rozwija³ siê dobrze, jego w³a¶ciciel nie narzeka³ na brak kuracjuszy, choæ nie mia³ ¶rodków na zapewnienie im warunków lepszych, ni¿ tylko drewniane, skromne pensjonaty. Po ¶mierci Ignacego Medweckiego w 1868 roku Zak³ad Zdrojowy przejêli jego spadkobiercy, za¶ zarz±d obj±³ syn - Karol Medwecki. Okres jego 20-letnich rz±dów to czas rozkwitu miejscowo¶ci. Niew±tpliwie przyczyni³o siê do tego otwarcie linii kolejowej Tarnów - Muszyna, z przystankiem w ¯egiestowie Zdroju, dziêki czemu uzdrowisko sta³o siê znacznie ³atwiej dostêpne. Powstawa³y nowe wille i pensjonaty (z wybudowanych wówczas domów do dzi¶ zachowa³a siê jedynie ¯egotka, nazwana tak na cze¶æ za³o¿yciela Zdroju, Ignacego Medweckiego. ¯egota to s³owiañski odpowiednik imienia Ignacy), zbudowano wówczas Dom Zdrojowy (w miejscu obecnej pijalni wody Anna) oraz Nowe £azienki. Park zdrojowy ozdobi³y klomby ró¿ane, wytyczono ¶cie¿ki i aleje spacerowe, zamontowano o¶wietlenie naftowe. Oprócz k±pieli mineralnych w modê wesz³y k±piele w Popradzie - uwa¿ane wówczas za lecznicze. Zak³ad sta³ siê tak popularny, i¿ jego kierownik zmuszony by³ dawaæ og³oszenia w prasie, by nikt nie przyje¿d¿a³ bez rezerwacji miejsca.
¦wietn± passê ¯egiestowa przerwa³a w 1888 roku ¶mieræ Karola Medweckiego. Wprawdzie w¶ród jego spadkobierców znale¼li siê ludzie energiczni, gotowi kontynuowaæ prace nad ulepszaniem zdrojowiska, jednak kilka nastêpuj±cych po sobie katastrof (po¿ar, awaria w zak³adzie) spowodowa³y, ¿e podupad³y ¯egiestów przeszed³ w rêce nowych w³a¶cicieli - Wiktoryny Wiêckowskiej i ks. Micha³a ¯yguliñskiego. Zdrój powróci³ do dawnej ¶wietno¶ci. Powsta³a wówczas kaplica zdrojowa pw. ¶w. Kingi, odbywa³y siê koncerty, spotkania, wystawiono tu równie¿ pomnik ku czci Juliusza S³owackiego.
Podobnie jak ¶mieræ Karola Medweckiego zagrozi³a istnieniu uzdrowiska, tak wybuch I wojny ¶wiatowej niemal¿e je zrujnowa³. Jednak powsta³a po wojnie spó³ka ¯egiestów Zdrój, na czele której stan±³ Jêdrzej Krukierek, za¶ pó¼niej jego syn Kazimierz, podnios³a uzdrowisko do rangi jednego z najlepszych w Polsce. W tym czasie powsta³y wille: Zamek (dzi¶ zniszczony), Polonia (w prywatnych rêkach, czeka na remont), El¿ka (wystawiona na sprzeda¿), Malutka, Orl±tko (przez d³ugie lata mieszkanie pracowników Zdroju, obecnie w prywatnych rêkach), Sanato (dzi¶ pensjonat Cztery Pory Roku), Bia³y Orze³ (mie¶ci siê tu poczta), Zosieñka i inne. Wtedy te¿ zbudowano imponuj±cy gmach Wiktora - na owe czasy (1936) by³ to jeden z najbardziej luksusowych budynków Polski po³udniowej. Zakupem dzia³ki, na której stan±³ Wiktor, zainteresowany by³ Jan Kiepura, lecz nie móg³ rywalizowaæ z koncernem naftowym, któremu ostatecznie przypad³a.
Obok Wiktora wznosi siê budynek, zamieszka³ obecnie przez pracowników sanatorium. Z ty³u budynku mozna zauwa¿yæ pó³okr±g³± wie¿yczkê, zwieñczon± kopu³±. Jest to pozosta³o¶æ po kaplicy - w tej willi bowiem w latach miêdzywojennych mie¶ci³ siê pensjonat dla ksiê¿y greckokatolickich; st±d te¿ jego nazwa - Ksiê¿ówka.
Niew±tpliwie najwiêksz± inwestycj± okresu miêdzywojennego (1929) by³a budowa Nowego Domu Zdrojowego, projektu prof. Adolfa Szyszko-Bohusza. Dom ten sta³ siê centrum kulturalnym ¯egiestowa, tu te¿ leczy³a siê najwiêksza grupa kuracjuszy. Jednak mimo pozytywnej roli, jak± Dom Zdrojowy odegra³ w ¿yciu ¯egiestowa, nie brak³o te¿ minusów tej inwestycji. Wp³ynê³a ona bowiem na spore k³opoty finansowe spó³ki, a co wiêcej, tak usytuowany budynek zamkn±³ mo¿liwo¶ci dalszej rozbudowy Zdroju w dolinie Szczawnego Potoku. Istniej±ce tam domy skazane zosta³y na zag³adê - pozosta³y jedynie ³azienki i urz±dzona w latach 60. XX w. pijalnia. Rozkwit uzdrowiska zniweczy³ wybuch wojny. Urz±dzenia leczniczo-zabiegowe skradziono, kilka budynków zburzono, za¶ pozosta³e uleg³y zniszczeniu. Wysadzenie tunelu kolejowego na rok odciê³o niemal ¯egiestów od ¶wiata.
W czasie II wojny ¶wiatowej w sanatorium Wiktor, nazywanym wówczas Dom Goeringa, mie¶ci³ siê niemiecki szpital wojskowy, za¶ w Domu Zdrojowym kwatera m³odzie¿y z Hitlerjungen oraz szko³a policyjna.
Po wojnie, w 1947 roku, Zak³ad Zdrojowy zosta³ upañstwowiony. Wypoczywaj±cy tu kuracjusze byli kierowani do ¯egiestowa z ramienia Funduszu Wczasów Pracowniczych i przez zak³ady pracy, jak równie¿ przyje¿dzali na w³asn± rêkê. W uzdrowisku dzia³a³y sklepy, restauracje, by³a apteka i zak³ad fryzjerski, funkcjonowa³a biblioteka, odbywa³y siê dancingi, koncerty, odczyty. W 1996 roku (przed wej¶ciem w sk³ad Spó³ki Krynica-¯egiestów) znajdowa³o siê tu 1300 miejsc noclegowych.
Zabytki w ¯egiestowie
Cerkiew
Pierwsza ¶wi±tynia, unicka cerkiew oraz parafia (tzw. popostwo), powsta³y tu w roku 1600. By³ to drewniany, typowy dla ³emkowskiego budownictwa sakralnego, niewielki ko¶ció³ek. Konsekrowany przez biskupa krakowskiego J. Korzyckiego, sp³on±³ 23 lata po konsekracji. Do¶æ szybko, jak na owe czasy, podjêto prace przy odbudowie ¶wi±tyni - byæ mo¿e dlatego, ¿e ¯egiestów by³ w³asno¶ci± biskupów krakowskich i po prostu nie uchodzi³o, by w biskupich dobrach zabrak³o ko¶cio³a. Nowa, murowana budowla, wzniesiona staraniem biskupa Kajetana So³tyka, zosta³a po¶wiêcona 2 pa¼dziernika 1770 roku. Nied³ugo potem, za zgod± Konsystorza przemyskiego greckokatolickiego, cerkiew powiêkszono. ¦wi±tynia niestety nie dotrwa³a do naszych czasów, a jej ruiny zobaczyæ mo¿na powy¿ej drogi prowadz±cej na Palenicê, skrêcaj±c w górê w poln± drogê obok domu numer 92. Pozosta³o¶ci po cerkwi zobaczymy wówczas po prawej stronie. Obok cerkwi znajdowa³ siê cmentarz, na którym do dzi¶ zachowa³ siê nagrobek ¿ony ostatniego swiaszczennika (greckokatolickiego ksiêdza - popa), Anny Pris³opskiej. Drugi cmentarz ³emkowski po³o¿ony jest powy¿ej ruin cerkwi.(dojdziemy do niego id±c dalej drog±, w któr± uprzednio skrêcili¶my). Znajduje siê na nim tylko kilka nagrobków, z których najstarszy pochodzi z XIX w.
Ko¶cio³y
Ko¶ció³ek ¶w. Kingi w ¯egiestowie Zdroju. Ko¶ció³ w ¯egiestowie Zdroju zbudowano w 1907 r. ze sk³adek kuracjuszy jako wotum dziêkczynne za odzyskanie zdrowia. Nosi tytu³ ¦wiêtej Kingi, wielkiej dobrodziejki ludu polskiego. S³u¿y te¿ do dzi¶ sta³ym mieszkañcom ¯egiestowa Zdroju, okolicznej ludno¶ci oraz wszystkim kuracjuszom przybywaj±cym na leczenie i wypoczynek.
Parafia ¦w. Anny i Micha³a Archanio³a w ¯egiestowie Wsi. Obecny ko¶ció³ nale¿±cy do parafii w ¯egiestowie zosta³ wybudowany w latach 1917-1925 na planie krzy¿a w tradycji budownictwa cerkiewnego. Konsekrowany w 1928 roku by³ w³asno¶ci± parafii greckokatolickiej.
Kapliczki w ¯egiestowie
Kapliczka Matki Bo¿ej nad Deptakiem
Ufundowana w 1933 roku przez Bronis³awê Styfi z Przemy¶la, mi³o¶niczkê ¯egiestowa, wg projektu Z. Rasiñskiego. Trzy lata pó¼niej Komisja Zdrojowa wykona³a ¶cie¿kê, prowadz±c± zboczem Kiczery, od figury, a¿ do Zimnego Potoku. Od momentu powstania kapliczki, co roku, 15 sierpnia, w ¶wiêto Wniebowziêcia Matki Bo¿ej, odbywa³a siê uroczysta procesja z pochodniami. W latach 90. XX w. Kapliczka zosta³a odnowiona - postaæ Matki Bo¿ej, dotychczas okrytej b³êkitnym p³aszczem i z zachowaniem naturalnego kolorytu twarzy, przemalowano na bia³o. Ostatnio powrócono do poprzedniej kolorystyki.
Kapliczka Matki Bo¿ej Uzdrowienia Chorych
Kapliczka wznosi siê na zboczu góry nad drog± do Muszyny. Niewielka figurka Matki Bo¿ej ustawiona jest na ogromnym g³azie. Powsta³a ona w roku 1938 z inicjatywy Józefa Damsego, zas³u¿onego pracownika Zak³adu Zdrojowego. Do wzniesienia kapliczki przyczyni³a siê legenda o cudownym uzdrowieniu. Matka, nios±ca do ¯egiestowa chore dziecko, przysnê³a zmêczona na górskim szlaku (drogi do Muszyny wówczas nie by³o), a gdy obudzi³a siê - dziecko by³o ju¿ zdrowe. Od tej pory miejsce to zas³ynê³o jako cudowne, dlatego te¿ powsta³a tu kapliczka.
Kapliczka ¶w. Huberta (Pod Górk±)
Kapliczka po³o¿ona jest przy niebieskim szlaku na Pust± Wielk±, w lesie ponad ¯egiestowem Wsi±. Niegdy¶ istnia³a tam niewielka, z³o¿ona z 16 rodzin osada ³emkowska. Do dzi¶ zachowa³y siê resztki fundamentów - oraz drzewa owocowe. Po wysiedleniu £emków kapliczka podupad³a. Wyremontowali j± w roku 1985 my¶liwi z krynickiego ko³a ³owieckiego Sokó³. Od tamtej pory, co rok, w rocznicê uchwalenia Konstytucji 3 Maja, przed kapliczk± gromadz± siê mieszkañcy ¯egiestowa i okolic, my¶liwi, a tak¿e tury¶ci i kuracjusze, na uroczyst± Mszê ¶w.
NieruchomoÅ›ci w ¯egiestowie
WiÄ™cej o ¯egiestowie
Na poniższych stronach można znaleźć wiÄ™cej informacji o miejscowoÅ›ci ¯egiestów. Poniższe strony sÄ… również źródÅ‚em z których zaczerpniÄ™to opisy znajdujÄ…ce siÄ™ na tej stronie.
¯egiestów w liczbach
¯egiestów w liczbach | |
---|---|
Długość geograficzna | N 49.3782223 |
Szerokość geograficzna | E 20.8069018 |
Liczba ludności | 1 021 |
Kod pocztowy | 33-370 |
¯egiestów na mapie
ZdjÄ™cia z ¯egiestowa
Źródło: Zdjęcia pochodzą ze stron , , , Panoramio.com
Ostatnia aktualizacja strony o ¯egiestowie dnia 2012.03.03